bouwblok voor de jeugd
jeugdvoorziening Everaertsstraat Antwerpen
Hoe toveren we een volgebouwd binnenterrein in een dichtbevolkte wijk om in een leer- en leefomgeving voor kinderen en jongeren van totaal verschillende achtergronden? Hoe bouwen we er een school die huiselijk, stoer en veelzijdig is en die uitnodigt tot toe-eigening en initiatief? En hoe zorgen we dat binnen- en buitenruimten ondanks alle beperkingen ruim, groen en inspirerend aanvoelen?
Stedelijk Onderwijs Antwerpen heeft behoefte aan aanvullende capaciteit in de scholen in haar stadswijken. De stad schreef daarom een prijsvraag uit voor een nieuwe jeugdvoorziening voor jonge kinderen en jeugdgroepen in Antwerpen Noord. De bouwlocatie is een binnenterrein dat reeds deels door de scholengroep wordt gebruikt. Voor het ontwerp maken we gebruik van enkele bestaande panden waaronder twee monumentale ateliergebouwen en hebben na de afbraak van enkele minder waardevolle panden beperkte ruimte voor nieuwbouw.
| locatie: | Antwerp BE |
| status: | wedstrijdontwerp,1e prijs |
| jaar: | 2017 |
| adviseur installaties en duurzaamheid: | JanPiet vd Weele |
| illustraties: | Rotraut Susanne Berner |
inplanting
De Everaertsstraat en de Biekorfstraat zijn beiden lange, rechte stadsstraten met vlakke gevels. De glimmende schoonheid van het typerende geglazuurde metselwerk is buitengewoon charmant en vertelt een uniek verhaal van een dichtbevolkte wijk die wonen en werken– letterlijk – glans wilde geven. Nagenoeg het gehele bouwblok is opgenomen op de lijst van Onroerend Erfgoed. De waarde van de architectuur en haar beschermde status zeggen echter niets over de woonkwaliteit in de buurt. Vandaag overheersen gesloten plinten, dichte gordijnen en verloedering; een toevallige blik naar binnen verraadt hoe diep en volgebouwd de bouwblokken zijn. Maar ook door een openstaande deur ziet men weinig ruimtelijke kwaliteit, nauwelijks een klein stukje hemel en helemaal geen groen.
De nieuwe gemeenschapsvoorziening moet hier verandering in brengen. Met het grootst mogelijke respect voor de unieke architecturale waarde van de omgeving.
Tussen de regels van de projectdefinitie door beschrijft de bouwheer een ideale, eigentijdse leef- en leeromgeving voor kleine en grote kinderen. Deze ambitie vertalen we in de architectuur van het gehele ensemble. Straks vormen nieuwbouw, gerenoveerde oudbouwblokken en als buitenkamers, terrassen en tuinen vormgegeven buitenruimten één coherent geheel.
Het uitgangspunt is een maximale belevingswaarde, lichtinval en ruimtelijke kwaliteit creëren binnen een site die eerder het tegendeel uitstraalt (....). Dit resulteert in een weloverwogen, doordacht en doorleeft complex project dat respectvol rekening houdt met de mogelijkheden en beperkingen van het patrimonium.
(juryrapport wedstrijd)
De gerenoveerde schoolmeesterswoning aan de Everaertsstraat speelt de rol van poortwachter. Eenmaal binnen worden steeds ruimere speelplekken in de diepte van het bouwblok zichtbaar.
Ouders zijn alleen welkom in het eerste stuk van het binnenplein, het "ouderplein". Erachter bevindt zich het afgeschermde kinderterras voor de jongsten. Deze buitenruimte is vormgegeven als buitenlokaal en vormt een verlengstuk van de klaslokalen op het gelijkvloers.
Het grote speelplein wordt omzoomd door een hoge, ranke pergola. Als een brede luifel wijst de pergola de weg naar de eigenlijke inkomdeuren van de schoolgebouwen aan weerskanten van het plein.
Door het speelplein te verdelen over verschillende niveaus ontstaat er een veelzijdige leeromgeving. Er zijn mogelijkheden om te spelen, te tuinieren, rond te hangen, rustig te zitten en op verschillende manieren te zien en gezien te worden. De buitenruimten zijn tevens geschikt voor onderwijs buiten.
Overdag maken leerlingen, ouders en bezoekers gebruik van de hoofdinkom aan de Everaertsstraat 97. In de avonduren en in het weekend biedt het ontwerp voor de nieuwe scholensite meer mogelijkheden. Sport- en buurtverenigingen kunnen de turnzaal via de poort in de Biekorfstraat bereiken; de jeugdverenigingen maken waarschijnlijk af en toe gebruik van de poort aan de Everaertsstraat 69. Dat de drie poorten toebehoren aan dezelfde organisatie wordt duidelik door het ontwerp gecommuniceerd.
Het hoofdgebouw behoudt ook na de renovatie en herbestemming zijn atelier-achtige charme. Serres aan weerskanten verbeteren de isolatie van het gebouw zonder het karakteristieke uiterlijk aan te tasten. Tegelijkertijd zorgen de serres ervoor dat in de lokalen en de polyvalente zones ramen en deuren worden opengezet zonder het gevaar van overlast of privacy-problemen met de bewoners van de aanpalende tuinen en woningen. Een grote vide in het midden van de ruimte zorgt samen met de serres voor voldoende daglicht en groen.
De projectdefinitie voorziet in grote klaslokalen en ruime refters, geen gangen. Dit bijzondere gegeven nemen we letterlijk. We stellen een gangloze school voor die uitsluitend uit meervoudig bruikbare ruimten bestaat. Dit versterkt het open karakter van de school. We beschouwen de refters als polyvalente zones en ‘learning streets’ die niet alleen tijdens pauzes en maaltijden maar op elk moment van de dag worden gebruikt.
Door de grote ruimtelijke verschillen binnen het complex krijgt iedere unit en leeftijdscategorie een specifiek op de behoeftes van de leeftijdsgroepen toegesneden plek.
langsdoorsnede
De polyvalente zones verbinden de verschillende buiten- en binnenruimten van de jeugdverenigingen en de school met elkaar.
Elke jeugdvereniging beschikt over een eigen ruimte en veel privacy. De ruimten hebben een geheel eigen sfeer en voelen heel anders aan dan de school. De bestaande buitenruimte heeft door de bestaande muren, de karakteristieke begroeiing en de beslotenheid een geheel eigen karakter dat we zoveel mogelijk willen behouden.
dwarsdoorsnede
De grote turnzaal is ondergebracht in het souterrain en grenst aan de Biekorfstraat. Veel daglicht, een houten plafond en een houten lambrisering zorgen voor een aangename sfeer en een goede akoestiek waardoor de ruimte meervoudig bruikbaar wordt.
De raampartij aan de kant kijkt uit over de verbindingsgang tussen straat en schoolplein. Door de plaatsing van de ramen het mogelijk om grote ramen in de turnzaal te integreren zonder problemen met verblinding, zonlicht en privacy.
De nieuwe gevel aan de Biekorfstraat voegt zich naadloos in de bestaande gevelwand. Hij is opgetrokken uit geglazuurde en niet geglazuurde bakstenen. De kleurstelling is ontleend aan het palet van de bestaande vroeg 20ste eeuwse schippersarchitectuur die het gezicht van de Everaertsstraat en de Biekorfstraat bepaalt.
Het voorgestelde patroon is een combinatie van een grafische abstractie van klassieke kroonlijsten en citaten uit de omgeving. De gevel op het gelijkvloers is enigszins gesloten gehouden ivm de privacy van de sportende leerlingen.
