Citygate Collage 02 Place Pour Tous

citygate Brussel- a l’île

wonen, werken en leren in de productieve stad

A l’île

Biestebroeck was, is, and will be a place of production, initiative and activity. A place where working, learning, living coexist side by side. A place for everyone, a neighborhood for all.

Na een in 2019 gewonnen wedstrijd werken we samen met AHA, noArchitecten en Sergison Bates Architects aan het project Citygate II / Petite Île in Brussel. In de komende jaren ontstaat er in Biestebroeck, een voormalig industriegebied in Anderlecht, een nieuwe wijk met 400 appartementen, 15.000 m2 werkruimte en het experimentele scholencomplex ‘ecole de tous’. Het project maakt deel uit van het Brusselse 'Kanaalplan' en geeft invulling aan het idee van de productieve stad. Het doel is een nieuwe, levendige en productieve stadswijk met gemengd programma om te werken, te produceren, te leren en te wonen.

opdrachtgevers: SLRB/ City Dev/ Foyer Anderlechtois
samenwerkende architecten: AHA (Aurelie Hachez/Elseline Bazin) Brussel; NoA Architects Brussel; Sergison Bates Architects London; Korteknie Stuhlmacher Architecten
design team A l’île: Boom landscape Amsterdam, landschap en buitenruimte; Detang, installatieadvies; Groep D, advies constructie; Daidalos Peutz, akoestiek; ELD, bouwkostenadvies en bestekteksten
programma: 400 appartementen; ca. 15000m2 werkruimtes; scholencomplex 'ecole de tous' met kindergarten, basisschool, middelbare school, sport en bibliotheek; bureau- en werkruimtes Foyer Anderlechtois
wedstrijd: 2019/ samenwerking met BMA Brussel
bouwaanvraag: 2021
besteksfase: 2022
uitvoering: 2023- 2027
illustraties: ontwerpteam met bijzondere dank aan Nora Walter en Elke Schoonen (NoA)
Citygate Collage 04 Expedition Road
Citygate Collage 02 Place Pour Tous
Citygate Collage 05 Boulevard Industrielle
Citygate Collage 01 Climate Garden
Citygate Collage 03 Makers Square
De collages uit de wedstrijdfase tonen de belangrijkste aspecten en elementen van het project en de integratie van open ruimtes en de gebouwen: ruimtelijke verschillen, kleur, de hechte relatie van bestaand en nieuw, van wonen en werken in een bestaand industriegebied.
Citygate Masterplan 2 D Sba
Het masterplan als geheel

Masterplan: ‘Ville assemblee’

Het door het ontwerpteam ontwikkelde masterplan draagt het motto ‘Ville assemblee’ oftewel de 'Geassembleerde Stad' en omarmt de vermenging van wonen, werken en leren. Het belangrijkste aspect van het masterplan is het doorgedreven principe, dat (nagenoeg) alle programma’s en activiteiten zicht- en voelbaar zijn op straat. Gebouwen om in te wonen, te leren en te werken staan letterlijk naast elkaar. Stapelingen en functiescheidingen zoals gebruikelijk in de moderne stad zijn grotendeels vermeden.

Axo Kleur Textscreenshot

De schoolgebouwen E1, E2, E3, E4, de woontoren T2 en het werkgebouw W3 worden uitgewerkt door ksa; de overige gebouwen zijn verdeeld onder de leden van het ontwerpteam AHA, SBA en NoA

Screenshot 2022 08 10 At 11 44 27
Screenshot 2022 08 10 At 11 48 07
Screenshot 2022 08 10 At 11 47 38
In de ‘Ville assemblee’ staan de gebouwen door elkaar heen en alle programma's naast elkaar op de grond. De vormen van de gebouwen zijn eenvoudig; de architectuur is verfijnd toch sober; specifiek worden de verschillende gebouwen door hun onderlinge relaties, de nabijheid en de tussenruimtes, pleinen, tuinen, steegjes en passages die tussen de gebouwen ontstaan.

Het werk aan de verschillende gebouwen is onder de vier architectenbureaus verdeeld. KSA is verantwoordelijk voor de nieuwe schoolgebouwen (E1, E2, E3 en E4), de inrichting van twee verdiepingen van het bestaande industriepand ‘Batiment A’ ten behoeve van werkplaatsen voor de school, een woontoren (T2) bovenop het hoofdgebouw van de middelbare school (E2) en een nieuw gemengd werkgebouw voor de woningbouwcorporatie ‘de Anderlechtse Haard oftewel Foyer Anderlechtois ‘FA’ (W3) met sociaal restaurant, kantoren, werkplaatsen ondergrondse archieven en magazijnen die worden ontsloten via de parkeergarage. Een deel van de ruimtes van FA zijn ondergebracht in het naburige woongebouw S3, ontworpen door NoA architecten. Het interieur van deze ruimtes maakt eveneens deel uit van het werk van KSA.

Montage Nw 03 Sba

Pleinen, stegen, tuinen en een 'expedition mews'

De opzet van de nieuwe wijk wordt grotendeels bepaald door de geschiedenis en sfeer van de plek, met oude fabrieksgebouwen en een verhoogde spoorweg. Hiernaast speelden verschillende typologische referenties uit Rotterdam en London een rol zoals de typisch Rotterdamse naoorlogse ‘expeditiehoven’ en de Londonse ‘mews’ (werkstraatjes) uit de 19e en 20e eeuw. Deze informele stedelijke ruimtes ‘in de tweede rij’ zijn succesvolle voorbeelden voor de vermenging van wonen en werken in een stedelijke context en dienen als voorbeeld voor het ontwerp van de ‘expedition mews’, de ruimtelijke drager van de nieuwe wijk. Deze levendige ruimte met ruimte voor zowel werkverkeer als voetgangers verbindt de verschillende delen van het plan met elkaar.

Montage Nw 02
Montage Nw 05
Montage Nw 01
de belangrijkste buitenruimtes tussen de gebouwen: plein, tuin en straat 1: de 'place de createurs', een stedelijk plein omzoomd door school en gebouw A, met als blokvanger het laad- en losgebouwtje 'W1' (noA Architecten) 2: de 'jardin de Dante', een groene binnentuin in het westelijke gedeelte van het plangebied 3: de zuidrand van het gebied langs de 'Boulevard industrielle'

De nieuwe wijk is open en doorwaadbaar en bestaat uit pleinen, tuinen en wegen en zeer verschillende gebouwen. Maximale toegankelijkheid voor zachte verkeersstromen is prioritair. Werken, wonen, leren en ontspannen gaan in het ontwerp hand in hand. Er zijn verschillende faciliteiten zoals cafés en sportinrichtingen, waaronder een sociaal restaurant en een klimhal. Hiernaast is de schoolbibliotheek en de gymzaal buiten schooluren toegankelijk voor de wijk.

Citygate Elevation 02 Expedition Street

de gevarieerde gevels langs de 'expeditions mews'

Ecole de Tous: wijk in een wijk

De nieuwe school is opgevat als ensemble van gebouwen met verschillende opzet, karakter en functies. Het meest in het oog springende gebouw (E1) heeft een centrale positie tussen de belangrijkste buitenruimtes, de ‘Expedition Mews’, de ‘Place de createurs’ en het meer intieme schoolplein ‘Place de Tous’. In het abstracte rood-bakstenen volume is de sporthal ondergebracht met op de verdieping de lage school. De door een publieke passage met het gebouw E1 verbonden gebouwen E3 en E4 huisvesten de bibliotheek, een grote kantine en de ‘maternelle’, de kleuterschool op de verdieping. De daken van de nieuwe schoolgebouwen zijn allen ingericht als speeltuinen, met verschillende overkappingen, pergola’s en plantenbakken.

Montage Nw 04

De 'place de tous', het schoolplein en het hart van de 'école de tous'.

Aan de overkant van de ‘Place de Tous’ tussen het schoolplein en de stedelijke ‘Rue de Goujons’ vormt het stevige gebouw van de middelbare school (E2) het gezicht van de school aar de buitenwereld. Het bevat naast een groot aantal klaslokalen ook een multifunctioneel ‘forum’ en de hoofentree van de ‘Ecole de Tous’. De gevels van het gebouw zijn schatplichtig aan het monumentale bestaande fabrieksgebouw ‘Batiment A’ dat deels wordt herbestemd als woongebouw, deels als school. In straatgevel wordt een bestaand muurfragment geïntegreerd, met verschillende kenmerkende poorten die de hoofdtoegang vormen naar school en plein en de woontoren T2 die boven op de schouders van de school rust.

Citygate Elevation 01 Park
Citygate Elevation 03 Boulevard Industrielle
De buitenranden van de wijk worden aan de noordkant bepaald door het monumentale gebouw 'A', een bestaand industrieel pand dat wordt hergebruikt en opgetopt (de verdiepingen 1 en 2 worden ingericht voor de school) en de gevels van de school en enkele woontorens. De gevels aan de zuidzijde bestaan met name uit woongebouwen.

Leren in de stad, voor iedereen- Ecole de Tous

Met haar verschillende bestaande en nieuwe gebouwen en haar buitenruimtes bovenop en tussen de gebouwen is de school een microkosmos, een gebouwd didactisch model en een functionele machine. Als pilootproject voor het nieuwe concept 'Ecole de Tous', neemt de school een vernieuwende rol op zich, naast didactische verantwoordelijkheden. Door haar voorzieningen met de buurt de delen en haar verschillende binnenplaatsen en tuinen buiten schooluren open te stellen, is zij een "school voor allen" op de meest fundamentele en inclusieve manier.

Design Team Bxl

Het project komt tot stand in nauwe samenwerking met alle partners. In regelmatige workshops worden ontwerpgerelateerde zaken aan elkaar voorgelegd en in detail besproken. Binnen het team is er ruimte voor zowel onderlinge coördinatie als individuele expressie en verantwoordelijkheid. Het resultaat is dat de verschillende gebouwen de onmiskenbare signatuur dragen van de verschillende architecten, terwijl ze samen een samenhangend geheel vormen.